بزرگمهر حکیم که بود

و آن چهار چیزی که بینایی را بکاهد ؛ یکی طعامِ شور

خوردن ، و دیگر آبِ گرم ریختن بر سر ، سه دیگر اندر چشمه

آفتاب نگریستن ، چهارم دیدارِ دشمن دیدن .

از کتاب ؛ نصیحته الملوک ، نگارش : امام ابو حامد محمد غزالی

به گزارش سایت تاریخ جهان، بزرگمهر حکیم و اندیشمند ایرانی در دوره ساسانیان میزیسته است.بزرگمهر حکیم پسر بختگان متولد مدائن، استاد مخصوص هرمز پسر خسرو انوشیروان، وزیر سلسله ساسانی بود.

او در در شصت و نه سالگی به قتل رسیدطبق گفته فردوسی و ثعالبی، بزرگمهر هنگامی که در مرو به تحصیل می‌پرداخت، به دربار انوشیروان فراخوانده شد. انوشیروان از او خواست تا خواب او را تعبیر کند؛ و بزرگمهر نیز به درستی این کار را انجام داد. همین امر سبب شد تا بزرگمهر به عنوان مشاور و وزیر شاه انتخاب شود.

مسعودی می‌نویسد: که بزرگمهر بن بختگان وزیر خسرو پرویز بود و چون سیزده سال از پادشاهی خسرو بگذشت بزرگمهر را متهم به زندقه و مانویت کرد و او را به زندان افکند به او نوشت که چرا با چنین عقل و درایت بایستی به ثنویت و مانویت میل کنی. بزرگمهر پاسخ داد آنگاه که بخت با من یار بود از ثمره عقل خود سود بر می‌گرفتم و چون اکنون یخت با من یار نیست از خبر مایه می‌گیرم و خسرو دستور داد او را کشتند و ظاهره سعودی میان انوشیروان و خسرو پرویز اشتباه کرده است زیرا خسرو پرویز چنین وزیری داشته است.

برپایهٔ منابع دوران اسلامی، بزرگمهر افزون بر وزیر خردمند نوشین‌روان، دانشمند، قهرمان میهنی، دانای رمز و رازهای سربه‌مهر، سبب شرمساری حکومت‌های هند و روم در برابر ایران، دانا به دانش‌های پزشکی و ستاره‌شناسی نمایانده شده‌است. پندنامهٔ بزرگمهر به نوشین‌روان و داستان بازی نرد و شطرنج، از مهم‌ترین داستان‌های دورهٔ تاریخی شاهنامه است. هفت بزمی که بزرگمهر در آن‌ها دستاورد حکمت و اندیشهٔ خویش را به انوشیروان ارائه می‌کند در شاهنامه بیان شده‌است. نیز او چکیدهٔ حکمت خویش را در دوازده قانون به خسرو اول داد که پاس‌داشتن آن‌ها سبب امن و امان برای پادشاه و مردمان است. پنددهی بزرگمهر به نوشین‌روان چنان در چشم نویسندگان دوران اسلامی پررنگ آمده که در آثار این دوره، پند و اندرز با نام بزرگمهر همنشین‌اند.